Koku alma duyusu ve fonksiyon bozuklukları

Koku çok eski çağlardan kalma bir duyudur ve havada, suda veya karada yaşayan canlıların hemen tamamında bulunur. İnsanlarda,bu duyu sistemi yiyecek ve içeceklerin tadını almada, güvenli bir şekilde beslenmede hayat kalitesinde önemli rol oynar. Bazı hastalarda koku kaybına bağlı olarak belirgin psikolojik, hatta fiziksel ve sosyal bozukluklar görülür. En sık yemek pişirme ile ilgili kazalar daha az olarak bozulmuş yemek,gaz kaçağını fark edememek ve yangın kokusunu alamamak koku duyusunun bozukluğuna bağlı olabilecek tehlikelerdir.

Tat duyusunun azalması olfaktör reseptörlerink endiliğinden retronazal uyarılması sonucu oluşan lezzet duyusunun kaybını gösterir. Dikkatli bir hekim koku bozukluğunun ALZHEİMER hastalığı, PARKİNSON hastalığı, MULTİPL SKLEROZ, FRONTALMENİNGİOM, NAZOFARENKS KARSİNOMU ve KRONİK RİNOSİNÜZİT gibi birçok ciddi hastalığın erken habercisi olabileceğini unutmamalıdır.

Olfaktör epitel yalancı çok katlı prizmatik epitel yapısında olan olfaktör nöroepitel; kribriform plakta, septumunüst bölümünde ve hem üst hem de orta konkada yeralır. Bipolar reseptör hücreleri nazal kaviteden beyine kadar ulaşır. İnsanlarda silyaların toplam yüzeyi 22cm2 iken Alman Shepherd köpeğinde ise 700 cm2‘yi geçer.

Önemli olan gerçek şu ki, koku fonksiyon azalması normal yaşlı kişilerde nadir değildir ve yaşla birlikte belirgin şekilde azalır. Sigara kullanımı bu etkiyi arttırır.

KOKU BOZUKLUKLARI

  • Anosmi; Koku alma yeteneğinin kaybıdır.
  • Hiposmi veya Mikrosmi: Koku alma yeteneğinin azalmasıdır.
  • Hiperosmi; Kokulara aşırı duyarlılık olarak yorumlanır.
  • Disosmi; Kötü veya bozuk algılanan koku duyusudur.
  • Parosmi ve kakosmi: Koku kalitesinde bozulmadır.
  • Pantosmi: Koku uyaranı olmadan koku algılanmasıdır.
  • Olfaktör agnozi; Koku işleme süreci, dil ve genel fonksiyonlar normal olmasına rağmen koku algısının olmamasıdır. Agnozi serebral enfarkt ve ensefalit geçirmiş hastalarda görülebilir.
  • Presbiosmi: Yaşa bağlı olarak koku duyusunda azalmayı ifade eder.

İLETİM TİPİ VEYA SENSÖRİNÖRAL KOKU BOZUKLUKLARI

Kimyasal duyu bozuklukları bir çok sebepten kaynaklanabilir. Kafa travması anosmi veya hiposmi yapar. Benzer olarak toksik maddelerin, ilaçların ve sistemik hastalıkların farklı etkileri olabilir. Genel olarak fonksiyon bozukluğu 2 yolla olur.

  • İletim veya taşıma yollarındaki bozukluktan ( örn; sinonazal hastalık )
  • Sensörinöral bozukluktan; bu olfaktör epitelin doğrudan etkilenmesi veya merkezi olfaktör nöral yapılardaki yaralanma (örn, tümörler ve diğer kitlelerin olfaktör traktusa bası yapması) sonucu olur.

Koku fonksiyon bozukluklarından iletim bozukluğuna bağlı olanlar, çoğunlukla başarıyla tedavi edilebilir. Ancak sensörinöral bozukluklara bağlı olanlar için bu söylenemez.

ANOSMİ Ve HİPOSMİ’NİN SIK GÖRÜLEN NEDENLERİ

Geçirilmiş üst solunum yolu enfeksiyonları, kafa travması, nazal ve paranasal sinüs hastalıkları, nörodejeneratif hastalıklar (ALZHEİMER hastalığ, PARKİNSON hastalığı), müdahaleler (septoplasti, konka rezeksiyonu ve radyo terapi), burun içi neoplazmlar (inverted papillom, hemanjiom), kafa içi tümörve lezyonlar, epilepsi, psikiyatrik hastalıklar, çevresel kimyasallara maruz kalma ve hipotiroidi sayılabilir.

FİZİK MUAYENE

Anterior rinoskopiye önem verilerek tam bir kulak burun boğaz muayenesi yapılır. İnce kesitli koronal paranasal tomografi gerekir. Beyin bilgisayarlı tomografisi gerekebilir. Yüksek rezolüzyonlu BT, sinonazalenflamatuar hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılan tetkiktir. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yumuşak doku değişikliklerinin değendirilmesinde BT’den daha üstündür fakat anatomik noktaları ve kemik anomalilerini belirleme konusunda BT, MR’dan daha iyidir.

Koku bozuklukları olan hastalar evde yeterli sayıda duman ve gaz dedektörü bulundurma konusunda uyarılmalı ve mümkünse gazla çalışan aletleri elektrikli olanlarla değiştirmelidir.

Burunda kuruluk olan hastalarda tuzlu su spreyleri ve ilaçlar koku fonksiyonunu iyileştirebilir. Sigaranın bırakılması önemli oranda koku fonksiyonunu düzeltebilir. Sistemik steroid tedavisi iletim tipi kaybı olanlarda tedavi edicidir.

Sonuç olarak son yıllarda konu ile ilgili araştırmalar koku bozukluğunun Alzheimer hastalığı ve idiopatik Parkinson hastalığınıda içine alan geniş bir hastalık grubu ile birlikte olduğunu göstermektedir.

Önemli Noktalar

Üst solunum yollarının viral ve bakteriyel enfeksiyonları, çevresel ve endüstriyel kimyasal maddeler ve kronik burun hastalıkları nedeniyle mukoza ve olfaktör reseptörlerle ilgili periferik hasar sık görülür.

Olfaktör nöroepitelde ödem ya da üzerindeki mukus değişikliklerinin rolü olmasına rağmen, iletim tipi faktörlerden dolayı olan koku kaybı alerji veya nazal polipozisi içerir.

Olfaktör fonksiyonu yeniden düzenleyen tedavilere örnek olarak: alerji tedavisi, topikalve sistemik kortikosteroidler, antibiyotikler ve endoskopik sinüs cerrahisi dahil çeşitli cerrahiler sayılabilir.

KBB Uzmanı
Prof. Dr. Fatih BORA
RANDEVU AL
KBB Uzmanı

Konu Başlıkları

Bu sayımızda yer alan içerikleri sitemiz üzerinden de okuyabilirsiniz. Konu başlıklarımız aşağıdaki gibidir.

Koku alma duyusu ve fonksiyon bozuklukları

Koku alma duyusu ve fonksiyon bozuklukları

Koku çok eski çağlardan kalma bir duyudur ve havada, suda veya karada yaşayan canlıların hemen tamamında bulunur.
Şu anda bu konuyu okumaktasınız.
Koruyucu burun estetiği (let down-preservation rinoplasti)

Koruyucu burun estetiği (let down-preservation rinoplasti)

Rino yani burun plasti, yeniden şekillendirme kısaca burnun yeniden şekillendirilmesi demektir.
Ağız Kokusu Nedenleri ve Belirtileri

Ağız Kokusu Nedenleri ve Belirtileri

Sigara, alkol gibi alışkanlıklar da ağız kokusu oluşumunda etkilidir.
Burun estetiği ile beraber yapılabilecek estetik uygulamalar

Burun estetiği ile beraber yapılabilecek estetik uygulamalar

Burun estetiği yapılırken yüz bölgesinin diğer bileşenleri ile beraber değerlendirilmesinin daha doğru olacağı gerçeği ortaya çıkmıştır.
Geniz Eti Ameliyatı

Geniz Eti Ameliyatı

Burun boşluğunun bitiminde, arka burun deliklerinden sonra başlayan, arkada vertebra ile sınırlanan, alttan yumuşak damak ve ağız boşluğu ile devam eden bölgeye geniz (nazofarenks) isimi verilir.
Rinoplasti nedir?

Rinoplasti nedir?

Rinoplasti, halk arasında burun estetiği olarak bilinen bir cerrahi operasyondur.
Mevsimsel alerjik rinit (Dönemsel özel adıyla bahar nezlesi) nedir?

Mevsimsel alerjik rinit (Dönemsel özel adıyla bahar nezlesi) nedir?

Çiçeklenmeler görsel anlamda bir şölen havası taşırken aynı zamanda havadaki polen yükünü de önemli ölçüde artırır.