Ses Teli Felci
Ses teli felci, ses tellerine hareket uyarımı taşıyan sinirlerdeki hasarlanma sonucu oluşur. Ses telini hareket ettiren kasın felç olmasıdır. Bu hasar sinirin çıkış yeri olan beyinde olabileceği gibi, sinirin ses teline girdiği yerde de olabilir. Kısaca ses tellerinin yapısı ve görevlerinden bahsedecek olursak; Ses telleri soluk borumuzun en üst kısmını kapatan, sağ ve sol olmak üzeri iki adet bant şeklinde kas yapısıdır. Ön kısmı birleşik arka kısmı açılıp kapanır.
Ses bantlarının arka kısmı açık olduğunda yani birbirlerinden uzakta durduğunda soluk borusundan nefes alırız, ses bantları kapandığında veya bir birine yaklaştığında, aradan geçen havanın titreştirmesi ile ses oluşur. Ayrıca ses bantlarının en önemli görevlerinden biri de yemek yeme ve su içme esnasında soluk borusunun üstünü kapatarak soluk borusuna bir şeyler kaçmasını engellemesidir.
SES TELİ FELCİ BULGULARI
Bir veya her iki ses telinin felç olmasına göre farklı bulgular ortaya çıkar.
İki ses telinin aynı anda felç olması çok nadir bir durumdurancak ciddi bir durumdur ve hayati önem arz eder. Çünkü iki sesteli felç olduğunda ses telleri kapalı pozisyonda kalır yani solukborusunun üst kısmını her iki yandan kapatır ve soluk almazorluğu oluşur. Soluk borusuna solunumu devam ettirmek için bir pencere açılması gerekir.
Tek taraflı ses teli felci çok daha sık görülür. Tektaraflı olarak ses teli hareket edemediğinden, sestelleri yutma sırasında soluk borusunu tamkapatamaz ve kaçak olur, bunun sonucundaöksürük boğulma hissi oluşur.Ayrıca konuşma sırasında ses telleri biraraya gelemediğinden yetersiz boğuk ses oluşur.
SES TELİ FELCİNDE SIK GÖRÜLEN BULGULAR
- Seste kısılma, boğuklaşma
- Konuşma ve ses kapasitesi azalması, konuşurken sık sık nefes alma ihtiyacı
- Yemek yerken, su içerken veya tükrüğünü yutarken öksürme veya boğulma
- Yüksek sesle konuşamamak ve bağıramamak
- Öğürtü refleksinde azalma
- Güçlü öksürememek
- Sık sık boğaz temizleme ihtiyacı
- Ikınma gücünde ve birşeyleri kaldırırken zorlanma olur.
SES TELİ FELCİ SEBEPLERİ
Ses teli felç sebeplerine gelmeden ses sinirinin ilginç seyrinden bahsetmekte fayda var. Direk beynimizden çıkan sinir boyun ana damarları arasında bütün boynu aşağı doğru kat eder. Ana sinir ses tellerinin yanından geçerken üst dalını verir. Ancak asıl ses kaslarını hareket ettiren alt dalını vermez. Alt dal göğüs boşluğuna girerken ana sinirden ayrılırlar ve göğüs boşluğu üst kısmındaki ana atar damarların altından dolaşarak tekrar yukarı döner ve geldiği yolun bir kısmını kat eder ve tiroid bezi alt orta kısmından gırtlağımızın içine girer. Ses tellerine uyarı taşıyan sinirlerin uzun ve dolambaçlı bir seyir göstermesi kolay hasarlanmalarına sebep olur.
a) Sinir çevresinde yapılan ameliyatlardan sinirin zarar görmesi
En sık tiroid ve paratiroid bezi ameliyatları, boyun fıtığı ameliyatları, aort ameliyatları, yemek borusu ameliyatları ve göğüs boşluğu ameliyatları sırasında sinir hasar görebilir.
b) Boyun ve göğüsü ilgilendiren yaralanmalar
Künt ve kesici cisimle olan boyun ve göğüs yaralanmaları, trafik kazaları sonucu sinirin zarar görmesi.
c) Beyinde pıhtı veya kanama gibi sebeplerle sinirin ana çekirdeğinin zarar görmesi
d) Tümörler
Kanser veya kanser dışı boyun ve göğüs boşluğu kitleleri. Tiroid bezi nodülleri, boyun kitleleri, boyun lenf bezi hastalıkları, göğüs boşluğu ve akciğer tümörleri, gırtlak tümörleri.
e) Enfeksiyonlar
Lyme hastalığı, Epstein-Barr virus ve herpes enfeksiyonları sinirçevresinde ödeme sebep olarak veya direk siniri tutarak zarar verebilir.
f) Nörolojik hastalıklar
Multipl sklerozveya Parkinson gibi hastalıklarda da ses teli felci olabilir.
g) Sebebi bulunamayan ses teli felci
Sıkça görülen bir durumdur, yapılan tetkikve araştırmalar sonucu herhangi bir hastalık tespit edilemez ancak ses teli felçlidir.
SES TELİ FELCİ TEDAVİSİ
Tek taraflı ses teli felci sonrası ses kısıklığıveya yiyecek içecek kaçağı varsa ve vücutbunu kompanse edemiyorsa, tek taraflı olarakses telini orta hatta doğru yaklaştırmayayönelik ameliyatlar ile bu tedavi edilebilir. Buameliyatların genel ismi vokal kord medializasyonudur.Bunun en kolay olanı dolgumaddesi enjeksiyonu ile ses teli kapanışınınsağlanması lokal veya genel anestezi ile yapılabilir.Uygulaması nispeten daha kolay olupher hangi bir bölgeye kesi yapılmadan iğne enjeksiyonu şeklindedir.
Gırtlak çatı cerrahisi ile medializasyondagırtlak kartilajına açılan bir penceredenyerleştirilen silikon veya gore-tex gibi maddelerlegırtlak kasının orta hatta doğru itilmesiameliyatıdır. Dışardan yapılan 3-4 cm’lik birkesi ile yapılır, lokal veya genel anestezi ile uygulanabilir.
Çift taraflı ses teli felçlerinde hastada solunum sıkıntısı olduğundan konuşma önemini yitirir ve hastanın normal soluk alıp vermesi önem kazanır, bu hastalara genelde rahat nefes alsın diye soluk borusuna pencere açılması ameliyatı zaten çoğunlukla yapılmıştır, hastayı bundan kurtarmak için ses teli açıklığını artıran ameliyatlar yapılır. Bu ameliyatlar bir önceki anlatılanların zıttı girişimlerdir. Yani ses teli kenara çekilir, bunlar genel olarak lateralizasyon ameliyatları olarak adlandırılır. Tek taraflı ses telinin kısmi olarak alınması, tek ses telinin iple kenara çekilmesi ve/veya ses teli yapışma yeri kıkırdağının tek taraflı alınması gibi operasyonlar yapılabilir.