Koku Kaybı
Koku Kaybı Hakkında Genel Bilgiler
Koku algısının yok olması olarak tarif edilir, hayati önemi olmasa da ciddi bir sağlık sorunudur. Genellikle günlük hayatımızda çok sıradan bir durum olan koklama duyusu kaybedildiğinde bizim için hayatın renklerinden birinin kaybolmasıdır. Bazen güzel bir çiçeğin koklanamaması hastaları depresyona sürükleyebilir.
Belirli tatların ayırt edilmesi dilin fonksiyonu olup, tatlı, tuzlu, acı, ekşi ve yeni tanımlanan umami ile birlikte 5 tat dillimiz sayesinde algılanır, geriye kalan bütün lezzet farklılıkları koku duyusu ile ilgilidir. Koku olmadan patates ile çok tatlı olmayan bir elma bir birinden ayırt edilemeyebilir. Bu nedenle koku kaybı kişilerde ciddi bir lezzet sorunu yaratır, iştahsızlığa ve kilo kaybına yol açabilir. Kişilerin hayattan zevk alması azalabilir.
Koku almak sadece yemek yeme iştahını etkilemez aslında bizi tehlikelerden de korur, kokuşmuş bir gıdanın fark edilmesi ve yenilmemesi ciddi bir zehirlenmeyi, duman veya yanık kokusunun algılanması yangını, gaz kaçağının fark edilmesi ciddi bir patlamayı önlemiş olur.
Koku algısı burnumuzun en üst kısmında ki koku bölgesinde gerçekleşir. Solunumla veya yemek yeme sırasında burun arkasından geniz yolluyla koku partiküllerinin buruna ulaşması koku partiküllerinin burada eriyerek koku bağlayıcı proteinlerle birleşmesi ve koku bölgesinde yerleşmiş olan sinir uçlarında bir elektriksel aktiviteye yol açarak bu aktivitenin de koku sinirinde bir aksiyon potansiyeli yaratması koku merkezinde uyarıma yol açarak koku algısını oluşturur.
Koku Kaybı
Tıbbi adıyla “ANOSMİ” koku duyusunun tamamen veya kısmen azalmasıdır. Bu kayıp geçici olabileceği gibi kalıcı da olabilir. Soğuk algınlığı, alerji veya burun polipleri gibi hastalıklarda koku partikülleri koku bölgesine ulaşamadığı için koku kaybı olur. Bunlar geçici koku kaybı yapar. Bazen tümör ve kafa travması sonucu koku sinirleri etkilenir ve kalıcı tipte koku kaybı oluşur. Nadir de olsa genetik hastalıklara bağlı doğumsal koku kayıpları da vardır.
Koku Kaybının Sebepleri
1. Koku mukozasının irritasyonuna sebep olup koku mukozasının ödemine bağlı koku kaybı.
2. Koku partiküllerinin koku bölgesine ulaşmasını etkileyen burun tıkanıklığına bağlı kayıp.
3. Koku sinyali oluşmasını sağlayan sinir uçlarından koku merkezinde koku algılanmasını etkileyen hastalıklara bağlı koku kaybı olarak üç bölümde koku kayıpları incelenbilir.
Koku Bölgesi mukozasını etkileyen hastalıklara bağlı koku kayıpları
- Soğuk algınlığı
- Sinüs hastalıkları
- Sigara içilmesi
- Nezle veya grip
- Alerjik rinit
- Alerji dışı kronik nazal konjesyon
Burun Tıkanıklığına bağlı koku kayıpları
- Nazal polipler
- Burun içi tümörler
- Burun içi kemik eğrilikleri
Beyin veya sinir hasarına bağlı koku kayıpları
- Yaşlılığa bağlı koku azalması
- Alzheimer hastalığı
- Multiple skleroz
- Parkinson hastalığı
- Huntington hastalığı
- Şizofreni
- Diyabet
- Epilepsi
- Kafa travması
- Beyin ameliyatları
- Beyin damar tıkanması
- Bu bölgeye uygulanan radyoterapi
- Malnütrisyon
- Kronik alkolizm
Konjenital ve genetik hastalıklara bağlı koku kayıpları
- Kallman sendromu
- İzole doğumsal koku kaybı
Koku Kaybı Nasıl Teşhis Edilir?
Koku kaybının ölçülmesi zordur ve subjektif yani hastaya bağımlı testlerdir. Koku kaybınız ne zaman başladığı, kısmi kayıp mı, yoksa tamamen mi kaybolduğu önemlidir. Koku kaybının çocukluktan beri var olması önemlidir. Kronik hastalıklar sürekli kullanılan ilaçlar, aktif olarak üst solunum yolu enfeksiyonu olup olmaması veya son 3 hafta içinde bir üst solunum yolu enfeksiyonu geçirilmesi koku kaybı muayenesi öncesi hastalara sorulan önemli sorulardır.
Sorulardan sonra burun boşluğunun endoskopik muayenesi yapılır.
Takiben doktorunuz olası sebepleri ayırt etmek için sizden aşağıdaki tetkikleri isteyebilir.
- Burun ve Sinüs tomografisi
- Beyin ve burnun MR görüntülemesi
- Bazı kan tetkikleri
- Koku ölçüm testleri (Koku belirleme testi, Koku ayırt etme testi, Koku yoğunluğu algılama testi)
Koku kaybına bağlı oluşacak sorunlar ve önlemler nelerdir?
- Yangına karşı ekstra önlem alınmalı çünkü duman kokusu fark edilmez,
- Gıda kokuşmasına bağlı koku alınmadığından, gıda zehirlenmesine karşı yiyeceklerin etiketlenmesi.
- koku kaybına bağlı iştah kaybı ve aşırı kilo vermeyi engellemek için gerekirse psikiyatri muayenesi ve ilaç tedavisi alınması.
Koku Kaybının Tedavisi nasıl yapılır?
Tedavi sebebe yönelik olarak yapılır.
Üst solunum yolu enfeksiyonları, Allerjik rinit veya sinüzit varsa öncellikle bunların tedavisi yapılır.
- Dekonjestanlar (burnu açan ilaçlar)
- Antihistaminikler
- Steroidli burun spreyleri
- Bakteriyel enfeksiyonlar için antibiyotikler
- Sigaranın bırakılması
Burnu tıkayan sebeplerin cerrahi olarak düzeltilmesi
- Nazal septum deviasyonun cerrahi olarak düzeltilmesi
- Nazal poliplere yönelik endoskopik cerrahiler
- Burun tümörlerine yönelik cerrahiler
Beyin ve sinir sistemine yönelik tedaviler. Özellikle Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıkların erken tanısında koku kaybı önemlidir. Yaşlı kişilerde koku kaybı fark ederseniz mutlaka bir nöroloji doktoruna bu durumdan bahsetmekte ve gerekirse bu hastalarının dejeneratif beyin hastalıkları açısından değerlendirlmesi önemlidir.
Koku bölgesi koku sinir uçlarının üst solunum yolu enfeksiyonuna bağlı hasarı sonucu oluşan koku kaybında, koku sinirinin iyileşmesini tetikleyici tedavi metodları denenmelidir.
